Nieuw en ongezien boek 1 De nieuwe kerk

Antonius Philippus Franciscus Wouters, Nieuw en ongezien.
Kerk en samenleving in de classis Delft en Delfland 1572-1621. Boek 1: De nieuwe kerk (Delft, Eburon, 1994) - 661 blz.

Inhoudsopgave

WOORD VOORAF (13)
VERANTWOORDING (15)
PROLOOG (21)
a. Decor
Delft, (21) - Deljland, (27)
b. Voorspel (37)
Nieuwe fase, (40) - Deljland, (44) - Repressie, (46)
BOEK 1: DE NIEUWE KERK

DEEL 1: CLASSICALE BESOGNES
INLEIDING (51)
1. DE CLASSIS DELFT EN DELFLAND TOT 1582
a. De oorsprong van de classis (54)
Coetus en colloque, (54) - Wezel en Emden, (55)
b. Vorming en omvang van de Delftse classis (55)
Indeling van 1574, (56) - Samengaan met de Rotterdamse classis, (58)
Combinatie-plannen van de Staten, (59)
c. De classicale vergaderingen (60)
Frequentie van vergaderen, (61) - Vergaderplaatsen, (62) - Praeses en scriba, (64)
Deelnemers, (66) - Verloop van de vergaderingen, (68) - Gedeputeerden, (70)
d. Visitatie van predikanten en kerken (71)
Invoering, (71) - Synodale richtlijnen, (71) - Onderdeel van het classicale leven, (73)
2. CLASSIS EN PREDIKANTEN (75)
a. Proponeren en examens
Praeparatoir en peremptoir examen, (76) - Gestudeerde en ongestudeerde kandidaten, (79)
Classicale oefenschool, (79) - Instelling van het pre-examen, (80) - Stengere eisen aan nietstudenten, (81)
Frequentie, inhoud en uitkomsten van de examens, (82)
b. Beroepingen (84)
Classicale approbatie, (84) - Beroeping naar een vacante gemeente, (85) - Voorwaarden voor acceptatie beroeping, (87)
Attestaties, (88) - Vertrek uit de oude gemeente, (89)
c. Toezicht en censuur (91)
Binding aan belijdenisgeschriften en kerkorde, (91) - Strafbare zonden, (92) - Het geval jansz, (93)
Het geval Bax, (94) - Het geval Paludanus, (96) - Het geval Pauli, (98) - Lichtere vergrijpen, (99) - Ongegronde klachten, (99)
d. Onderhoud en huisvesting (100)
Bezoldiging door de overheid, (100) - Synode en classis als pleitbezorger, (101) - Huisvesting, (104)
e. Emeritaat; zorg voor predikantsweduwen en -wezen (104)
Emeritering, (104) - Onderhoud emeriti, (105) - Onderhoud weduwen en wezen, (105)
3. CLASSIS EN GEMEENTEN (108)
Tweezijdige relatie, (108) - Algemene beginselen, (108)
a. Kerkinstituering (109)
Aanvragen predikantsplaats, 109 - Beroeping eerste predikant, (111)
Vorming kerkeraad en instelling diaconie, (112)
b. Beroepingswerk (113)
Zelfstandig optreden Delftse gemeente, (114) - Veroullen van vacatures op het platteland, (114) - Controle onbekende kandidaten, (116)
Controle beroepingsprocedure, (117) - Invloed van de overheid, (118) - Verzet tegen vertrek van predikanten, (120) - Classicale afwegingen, (121)
c. Classicaal advies en bemiddeling (123)
Tuchtzaken, (124) - Delft, (125) - Platteland, (125)- Hoger beroep, (128) - Huwelijksgevallen, (128)
d. De classis als pleitbezorger bij de overheid (131)
Verschil tussen stad en platteland, (132) - Contacten met de lage en hoge overheden, (133) - Problemen, (135)
e. Classicale autoriteit versus gemeentelijke zelfstandigheid Historiografisch perspectief, (136) - Verhoudingen in de Delftse classis, (137)
4. CLASSIS EN (PARTICULIERE) SYNODE (141)
Hollandse synodes, (141) - Classis synodaal, (142) - Gravamina en particuliere vragen, (143) - Afgevaardigden en hun instructies, (144)
Delftse inbreng op de synode, (145) - Synodale invloed op de classis, (146) - Synodale onkosten, (148)
5. REMONSTRANTEN EN CONTRA-REMONSTRANTEN (149)
a. De strijd op gewestelijk en nationaal niveau
Het leergeschil, (149) - Verhouding kerk-overheid, (151) - Remonstrantie en contra-remonstrantie, (152) - Afgedwongen tolerantie, (152)
Contraremonstrants verzet, (154) - De interventie van Maurits, (155) - Remonstrantse nederlaag, (156)
b Het ontstaan van het conflict vanuit Delfts perspectief (157)
Betrokkenheid bij de ontwikkelingen te Leiden, (157) - De particuliere synode van 1608, (158) - Verhulde bedenkingen in eigen gelederen, (159)
c. De Delftse classis 1610-1615: gescheiden geesten (160)
Oppositie van Dwinglo, (160) - Voorbereidingen op de Haagse conferentie, (161) - Moeilijkheden rond Naeranus en Van Vliet, (162)
De afzetting van Paludanus, (163)- Swaen te Berkel en Oosterhaem te Nootdotp, (164) - Opstelling van de classis, (164)
d. 1616-1617: toenemende polarisatie (166)
Invoering van de kerkorde van 1591, (166) - Beroepingen, (166) - Veranderingen in de classicale vergaderorde, (168)
Dolerende kerken op het platteland, (169) - Onrust te Delft (170) - Nieuwe kerkscheuringen, (172)
e. 1618-1621: het "redresseren" van de classis (173) Ontwikkelingen te Delft, (173) - Afzonderlijke vergaderingen van de contra-remonstranten, (174) - Censuur over remonstrantse predikanten, (176)
Zorg voor dolerende kerken, (178) - Beroeping van nieuwe predikanten, (180) - Herstel oude vergaderorde, (181)
BALANS (183)

DEEL 2 HUISGENOTEN DES GELOOFS
INLEIDING (187)
1. DE GRENZEN VAN DE GEMEENTE (190)
Tijd, (190) - Ruimte, (193) - Liejbebbers en beminsters, (195) - Doopleden?, (198)
2. DE TOEGANG TOT HET AVONDMAAL (203)
a. Algemeen
Genčve, (204) - Londen, (205) - Wezel en Emden, (207)
b. De classis Delft (209)
Tijdstip van toetreding, (209) - Initiatief tot toetreding, (210) Onderzoek naar levenswandel, (211) - Geloofsonderzoek en belijdenis, (212)
Toelating van ongedoopten, (215) - Lidmaten uit andere gemeenten, (216)
c. Registratie van de lidmaten (219)
Chronologische registratie, (220) - Dwarsdoorsneden, (222) Geregistreerde gegevens, (225)
3. KWANTITATIEVE GEMEENTEVORMING (228)
Algemene context, (228) - Delft, (229) - Platteland, (234) - Weerstand andere gezindheden, (241) - De purior ecclesia, (246)
4. HERKOMST, GESLACHT EN LEEFTIJD VAN DE LIDMATEN (250)
a. Geografische herkomst
Betekenis Zuidnederlandse immigratie, (250) - Vreemden op de dorpen, (258)
b. Mannen en vrouwen; jonge en oudere lidmaten
Geslacht, (259) - Burgerlijke status en leeftijd, (264)
5. SOCIO-PROFESSIONEEL MILIEU EN GODSDIENSTKEUZE TE DELFT (269)
a. Religieuze gezindheid van de Delftse regenten (269)
Gematigde middengroepen, (269) - De Delftse magistraat 1572-1573, (271) - Lidmaten en niet-lidmaten in het stadsbestuur 1573-1615, (275)
Facties in regentenkringen 1616-1618, (284)
b. Socio-professioneel milieu van de Delftse lidmaten
e Delftse gemeente in 1609, 294 - Textielnijverheid, (298) - Brouwnering, (299) - Landbouw, visserij en economische diensten, (299)
Maatschappelijke diensten, (301) - Sociale structuur, (303)
BALANS (307)

DEEL 3: KERKREGEERDERS EN ARMENBEZORGERS
INLEIDING (311)
1. HET OUDERLINGEN- EN DIAKENAMBT (314)
Cornelisz over de ouderling, (315) - De ouderling in synodale acta en kerkordes, (318) - Het diakenambt, (322) - Leden van de kerkeraad, (326)
2. VERKIEZINGEN VAN OUDERLINGEN EN DIAKENEN (329)
Het recht op een zelfstandige keuze, (329) - Synodale voorschriften, (330) - De praktijk te Delft, (333) - Verkiezingen op het platteland, (336)
De kerkorde van 1591,(338) - Strijd over de kerkorde te Delft, (341) Invoering van de kerkorde op het platteland, (346) - Berkel, (347)
Maassluis en Maasland, (349) - Schipluiden, (352)
3. PROBLEMEN ROND AMBTSBEDIENING, LEER EN LEVEN (356)
Censuur over de ambtsdragers, (356)- Problemen met ambtsaanvaarding, (358) - Moeilijkheden tijdens de ambtsbediening, (360)
Ex-ouderlingen en -diakenen, (366)
4. DE GEKOZENEN (370)
Aantallen ambtsdragers en mandaten, (371) - Opeenvolging der ambten, (375) - Geografische herkomst, (377) - (Socio-)professioneel milieu, (380)
Leiden en Zutphen, (381) - Delft, (382) - Platteland, (386)
5. KERKERAAD EN MAGISTRAAT TE DELFT (388)
De Delftse magistraat, (389) - Officiehouders, (390) - Families in magistraat en kerkeraad, (392) - Kerkeraadsleden-regenten, (397)
Kerkeraadsleden-officiehouders, (400) - Kemleden van magistraat en kerkeraad, (402) - Vervlechting kerk en overheid in chronologisch perspectief, (406)
Implicaties van de personele verstrengeling, (413)
BALANS (415)

DEEL 4: DIENAREN DES WOORDS
INLEIDING (419)
1. SOCIALE EN GEOGRAFISCHE HERKOMST (421)
a. Sociale afkomst
b. Geografische afkomst (428)
2. OPLEIDING EN EXAMENS (432)
Gestudeerde en ongestudeerde predikanten, (432) - Voormalige katholieke geestelijken, (433) - Duitse klerken, (437)- Academische studie, (441)
Het Statencollege te Leiden, (443) - Buiten het Statencollege, (450) - Studie in het buitenland, (451) - Theses en examens, (452)
Opleidingsduur, (455) - Gestudeerde predikanten in de gemeenten, (456)
3. MOBILITEIT (458)
Aanvang ambtsbediening, (458) - Verandering van standplaats, (459) - Verplaatsingen onder normale omstandigheden, (461)
Spreiding ambtsbediening, (465) - Bijzondere bedieningen, (466) - Duur ambtsbediening, (468) - Emeritaat, (470) - Afzetting, (473)
Continuďteit ambtsbediening per gemeente, (473)
4. ONREGELMATIGHEDEN IN LEER, LEVEN EN AMBTSWERK (476)
a. Feilen in leven en ambtsbediening (476)
Gebrekkige capaciteiten, (478) - Nalatigheid en wangedrag, (479)
b. Deviaties in de leer (485)
Caspar van Bijgaerden, (485) - Remonstranten, (487) -Isaac Diamant en johannes Taurinus, (490) - Verklarendefactoren, (494)
c. Andere onregelmatigheden (497)
Francken en Helmichius, (497) - Rosaeus en Crijnsz, (500)
5. INKOMENS EN VERMOGENS (506)
Traktementen, (506) - Delft, (509) - Platteland, (512)- Vermogens, (514)
6. HUWELIJKEN - FAMILIERELATIES IN VERTICALE LIJN (519)
Huwelijken van predikanten, (519) - Sociaal milieu predikantszonen, (523) - Huwelijken van predikantskinderen, (524)
BALANS (526)

SAMENVATTING (529)
SUMMARY (537)
BIJLAGEN
a. Vragenlijst predikantsexamen in de classis Delft tegen het einde van de zestiende eeuw <(545)
b. Regenten en officiehouders te Delft 1566-1621 (551)
c. Diakenen en ouderlingen te Delft 1573-1621 (586)
d. Predikanten per gemeente in de classis Delft 1572-1621 (602)
e. Biogrammen van de predikanten in de classis Delft 1572-1621 (605)
NOTEN (627)
Bij de verantwoording, (627) - Bij de proloog, (627) - Bij deel 1, (629)- Bij deel2, (639) - Bij deel 3, (647) - Bij deel 4, (653)
CURRICULUM VITAE (661)

Naar publicaties